- Κρότων
- Αρχαία πόλη στην ανατολική ακτή της Καλαβρίας. Ιδρύθηκε περίπου το 710 π.Χ. από Αχαιούς στις εκβολές του ποταμού Αισάρου. Μετά την κατάκτηση της ορεινής χώρας προς τα ΝΔ και των χαλκωρυχείων του κόλπου της Τερίνης, οι κάτοικοί της ίδρυσαν μικρό κράτος που εκτεινόταν από την Αδριατική έως την Τυρρηνική θάλασσα. Επιχείρησαν πόλεμο εναντίον των Λοκρών, αλλά ηττήθηκαν στη Σάγρα το 548 π.Χ. · οι συνέπειες της ήττας αυτής καταδεικνύονται από την απουσία της πόλης από τους Ολυμπιακούς αγώνες μέχρι το 532 π.Χ. Η εγκατάσταση του Πυθαγόρα στον Κ. έδωσε νέα ώθηση στην πόλη, συμβάλλοντας τόσο στην πολιτιστική όσο και στην κοινωνική της πρόοδο.
Από τον Κ. αναδείχθηκαν σπουδαίοι άνδρες, όπως ο γιατρός Δημοκήδης, οι γλύπτες Δαμέας και Πατροκλής, καθώς και πλήθος αθλητών με διασημότερο τον Μίλωνα, γιο του Διοτίμου. Υπό την αρχηγία του Μίλωνα, οι Κροτωνιάτες νίκησαν τους Συβαρίτες (510 π.Χ.) και κατέστρεψαν την αντίπαλη πόλη, σηματοδοτώντας την περίοδο της ηγεμονίας τους στη Μεγάλη Ελλάδα. Η πόλη όμως περιέπεσε σε αναρχία λόγω της εκδίωξης των πυθαγόρειων φιλοσόφων και οδηγήθηκε σε παρακμή.
Το 389 π.Χ. ο Κ. κατελήφθη από τον τύραννο των Συρακουσών Διονύσιο Α’ και παρέμεινε υπό την κυριαρχία του επί μία δωδεκαετία. Το 296 η πόλη πέρασε στον έλεγχο του τυράννου των Συρακουσών, του Αγαθοκλή, ενώ κατά τη διάρκεια του πολέμου μεταξύ του Πύρρου και των Ρωμαίων υπέστη πολλές καταστροφές. Το 277 ο Ρωμαίος ύπατος Ρουφίνος κυρίευσε τον Κ. με δόλο, ενώ το 203 η πόλη αποτέλεσε ορμητήριο του Αννίβα για τρία χρόνια. Το 194 π.Χ. έγινε ρωμαϊκή αποικία άνευ αξίας. Στα μεσαιωνικά χρόνια η πόλη διατήρησε κάποια σημασία, εξαιτίας του λιμανιού και της στρατηγικής της θέσης· οχυρώθηκε από τους Βυζαντινούς και αναγεννήθηκε οικονομικά από τους Νορμανδούς. Τον 17o αι. ξεκίνησε η πλήρης κατάπτωσή της.
Σε απόσταση 11 χλμ. από την πόλη (στο Λακίνιο ακρωτήριο) υπήρχε το ιερό της Λακινίας Ήρας, μεγαλοπρεπές σύνολο οικοδομημάτων περιτριγυρισμένο από οχυρό περίβολο. Σήμερα σώζονται μόνο τα θεμέλια από ναό δωρικού ρυθμού.
Στη θέση της αρχαίας Κ. βρίσκεται σήμερα η πόλη Κροτόνε (βλ. λ.).
Νόμισμα της αρχαίας πόλης Κρότων (περ. 420-390 π.Χ.). Ο Απόλλων, οπλισμένος με τόξο, σκοτώνει με τα αλάθητα βέλη του τον δράκοντα Πύθωνα? στη μέση ο τρίποδας, σύμβολο του Πύθιου Απόλλωνα.
Dictionary of Greek. 2013.